Joe Arpaio,ữngngườiđượcânxátrảnợântìnhchoôbàn ngồi bệt cựu cảnh sát trưởng hạt Maricopa của bang Arizona, hồi tháng 8 tuyên bố ra tranh cử thị trưởng Fountain Hills, thị trấn gần thủ phủ Phoenix. Nhưng ông không chỉ lôi kéo phiếu bầu cho riêng mình. Trong các cuộc tiếp xúc, Arpaio thường hỏi cử tri liệu họ có ủng hộ Donald Trump trở lại Nhà Trắng hay không.
Cựu tổng thống 77 tuổi chính là người đã cứu Arpaio khỏi cảnh tù tội vào tháng 8/2017 bằng lệnh ân xá gây tranh cãi. Cảnh sát trưởng hạt Maricopa đầu năm đó vướng cáo buộc làm trái lệnh tòa án về hạn chế bắt vô cớ người gốc Latin vì nghi họ là di dân bất hợp pháp.
Trump đã xé bỏ mọi tiền lệ để "giải cứu" Arpaio. Ông hỏi ý kiến Jeff Sessions, khi đó giữ chức Bộ trưởng Tư pháp, về cách hủy án cho Arpaio từ lúc cơ quan điều tra còn chưa phát cáo trạng. Tuy nhiên, nỗ lực này không thành công và Arpaio phải ra hầu tòa.
Một tháng sau khi tòa tuyên Arpaio mức án 6 tháng tù, ông Trump tuyên bố ân xá cho cựu cảnh sát trưởng hạt Maricopa mà không chờ tham vấn từ Bộ Tư pháp, cũng như phớt lờ khuyến nghị chờ ít nhất 5 năm từ lúc kết tội để cân nhắc xóa án tích. Arpaio khi đó thậm chí còn chưa thi hành án và chưa gửi đơn xin ân xá.
Trong khoảng 6 năm qua, Arpaio, 91 tuổi, được xem là đồng minh thân thiết của ông Trump trong vận động chính sách chống nhập cư. Arpaio cũng là tiếng nói ủng hộ quyết liệt cho Trump tại bang chiến trường Arizona, tích cực vận động cử tri và lan tỏa thông điệp ủng hộ cựu tổng thống lẫn những chính trị gia được ông ủng hộ.
Joe Arpaio, cựu cảnh sát trưởng hạt Maricopa của bang Arizona, vận động người dân thị trấn Fountain Hills bầu mình làm thị trưởng. Ảnh: Washington Post
"Trường hợp của Arpaio tạo ấn tượng chưa từng có tiền lệ, rằng tổng thống có thể dùng quyền ân xá như món quà cho đồng minh và ghi điểm với cử tri. Nó gần như một giao dịch để tăng cường lợi ích của tổng thống", Larry Kupers, cựu lãnh đạo cơ quan tiếp nhận đề nghị ân xá trong Bộ Tư pháp Mỹ, người từ chức sau nửa đầu nhiệm kỳ của ông Trump, nhận định.
Trong 4 năm nắm quyền, ông Trump đã ký 238 lệnh ân xá, trong đó có 194 quyết định được công bố trong hai tháng cuối nhiệm kỳ, vượt kỷ lục vào năm 2001 của Tổng thống Bill Clinton là 176 lệnh ân xá được duyệt trước khi rời Nhà Trắng.
Giới chuyên gia và cựu quan chức Mỹ cho rằng những lệnh ân xá của ông Trump có sức ảnh hưởng chưa từng có tiền lệ, vì ông vẫn tiếp tục chi phối đảng Cộng hòa và tái tranh cử tổng thống.
Danh sách ân xá gồm nhiều cá nhân có sức ảnh hưởng chính trị và được mến mộ bởi các nhóm cử tri trung thành với Trump. Hàng chục trường hợp từng được Trump ân xá dường như đang đáp lại "món nợ ân tình", từ đóng góp tài chính, ca ngợi và bảo vệ ông trên truyền thông và mạng xã hội, đến trực tiếp tham gia ủy ban tranh cử của ông.
Stephen K. Bannon, cựu trưởng cố vấn chính trị Nhà Trắng, và Dinesh D’Souza, nhà bình luận chính trị cánh hữu, đều đã mời Trump tham gia phỏng vấn trên các chương trình truyền hình và phát thanh của mình. Bannon được Trump duyệt ân xá ngay trước khi ông rời Nhà Trắng, thoát tội danh cấp liên bang về gian lận tiền vận động xây tường biên giới. D’Souza được ân xá vào năm 2018, bốn năm sau khi thừa nhận vi phạm luật tài chính bầu cử ở New York.
John Tate, người phạm tội hối lộ cử tri đoàn của đảng Cộng hòa bang Iowa vào năm 2012, được ông Trump cho xóa án vào năm 2020. Công ty cố vấn chính trị của Tate đã được Trump thuê hỗ trợ ủy ban tranh cử tổng thống, theo các báo cáo tài chính công khai.
Charles Kushner, thông gia của ông Trump, trong năm nay đã góp một triệu USD vào một quỹ vận động cử tri ủng hộ cựu tổng thống trở lại Nhà Trắng. Charles Kushner là doanh nhân bất động sản tại New York, từng ngồi tù trong hai năm 2005-2006 vì gian lận thuế, tác động nhân chứng và khai gian. Ông được Trump ân xá và xóa án tích vào năm 2020.
Cựu tổng thống Donald Trump tại sự kiện vận động ở Hialeah, bang Florida ngày 8/11. Ảnh: Reuters
Jared Kushner, con rể của Trump, tiết lộ trong hồi ký năm 2022 rằng bố vợ đã gọi điện cho gia đình mình ngỏ ý ân xá và ký lệnh, dù Charles Kushner không chủ động đề nghị.
Không chỉ tạo bệ phóng truyền thông và hỗ trợ tài chính cho Trump, những người từng được cựu tổng thống ân xá còn góp sức bảo vệ ông trong loạt cuộc chiến pháp lý hiện nay. Họ ủng hộ giả thuyết những vụ truy tố và đơn kiện dân sự nhắm vào ông Trump ở cấp bang lẫn liên bang là một phần "cuộc săn phù thủy" của đảng Dân chủ, với mục tiêu ngăn ông trở lại Nhà Trắng.
Phil Lyman, thành viên hạ viện bang Utah được ân xá vào năm 2020, cáo buộc chính quyền đương nhiệm "đã được vũ khí hóa chống lại Donald Trump". Triệu phú truyền thông Conrad Black, được ân xá vào năm 2019 sau khi bị kết án năm 2007 về gian lận tài chính, đăng đàn chỉ trích những cáo buộc hình sự nhắm vào cựu tổng thống là "mối đe dọa với nền dân chủ Mỹ".
Rod Blagojevich, cựu thống đốc bang Illinois và là thành viên đảng Dân chủ, gọi những cuộc điều tra cấp liên bang nhắm vào ông Trump là "thủ đoạn chính trị thâm độc". Blagojevich từng bị kết án 14 năm tù vào năm 2011 vì tội nhận hối lộ, khi "rao bán" chức nghị sĩ đại diện bang Illinois tại Thượng viện. Ông này được Trump ân xá và ra tù trước thời hạn vào năm 2020.
Dù ông Trump đang hưởng lợi từ những lệnh ân xá trước đây, cựu tổng thống năm 2018 tuyên bố mình chỉ muốn đòi lại công lý cho "những người bị đối xử không công bằng".
Steven Cheung, người phát ngôn của Trump, nói những trường hợp được ân xá trong giai đoạn 2017-2021 đều trải qua "quy trình thẩm định và đánh giá kỹ lưỡng" và ông Trump đã "đích thân xem xét từng trường hợp". Jared Kushner viết trong quyển hồi ký rằng bố vợ chỉ chọn can thiệp vào "trường hợp xứng đáng" và chứng tỏ lập trường của mình rằng pháp luật còn những điểm thiếu công bằng.
"Ông Trump không chấp nhận bị gò bó trong những quy trình do các quan chức Bộ Tư pháp viết ra. Ông ấy sẽ làm những điều mình thấy cần thiết", Jack Wilenchik, luật sư của Arpaio, bình luận.
Thanh Danh(Theo Washington Post)